طریق انتساب سیادت

در زمینه تساوی حقوق زن و مرد شبهه ای دیگر مطرح می شود که : اگر بین زن و مرد تفاوتی نیست ، واگر پدر و مادر یکسانند ، چرا در مساله سیادت و انتساب به پیامبر گرامی اسلام علیه آلاف التحیة والثناء کسانی که از طریق مادر به پیامبر منتسب هستند ، سید محسوب نمی گردند واحکام فقهی از قبیل خمس وامثال آن بر اینها مترتب نیست ؟ با این که ائمه اطهار از طرف حضرت زهرا به پیامبر (ص) منسوبند ؟ آیا این نشان ممتاز بودن قشر مردها در مقایسه با زنها نیست ؟

جواب سؤال این است که هیچ امتیازی بین زن ومرد نیست چرا که اگر فقط پدر سید باشد ، روشن است که بچه های او چه دختر باشد و چه پسر ، سید محسوب می شوند و احکام فقهیشان به نحو سیادت مترتب است یعنی می توانند از خمس استفاده کنند و زکات بر آنها حرام است مگر زکات سادات ، ولی اگر زن سیده بود فرزندان او چه پسر و چه دختر این حکم را ندارند . و این صرفا یک حکم فقهی است که در خصوص زکات و خمس آمده است ، یعنی از یک مال نمی توانند استفاده کنند و از مالی دیگر می توانند استفاده کنند . گرچه مرحوم سید مرتضی رضوان الله تعالی علیه فتوا داده است که اگر کسی از طرف مادر هم به بنی هاشم انتساب داشته باشد خمس به او تعلق می گیرد و بعضی از فقهای دیگر نظیر صاحب حدائق هم این فتوا را پذیرفته اند اما معروف بین امامیه آن است که فقط در صورتی از خمس می تواند استفاده کند که انتسابش از طرف پدر باشد و فتوای معمول فقهای ما هم همین است .

البته در بسیاری از مسائل فقهی فرقی بین زن و مرد از نظر سیادت نیست از جمله ، در باب محرمیت ، هیچ فرقی نیست ، خواه انسان از طرف مادر سید باشد یا از طرف پدر ، با انبیای اعظام وائمه اطهار ومانند آن که ارتباط نسبی از طرف مادر دارند مساله محرمیت یکسان است ونیز در مساله حرمت نکاح که غیر از محرمیت است ، چون هرجا محرمیت است حرمت نکاح هم به دنبال دارد اما هر جا حرمت نکاح باشد ممکن است محرمیت نباشد بازهم فرق نمی کند .

بنابراین در تمام این ابواب فقهی فرقی نیست و در خصوص باب خمس و زکات هم که تفاوت قائل شده اند ، به دلیل شهرتی است که بین فقها وجود دارد ، و اساس این شهرت روایت مرسله ای است که در آن روایت آمده است : اگر کسی از طرف مادر سید بود می تواند زکات بگیرد ولی خمس به او تعلق نمی گیرد . بعد در ذیل روایت مرسله به آیه کریمه « ادعوهم لابائهم » (1)استشهاد شده است . گرچه این تعلیل تام نیست ولی صدر روایت مرسله حجت و مورد استناد قرار گرفته و مورد فتوا است .

و در هر صورت امتیاز به این نیست که انسان از مالی بتواند استفاده کند و از مالی نتواند ، این یک حکم فقهی است در خصوص باب خمس و زکات ، لذا در جواب سؤالهای مرحوم سید مرتضی ، وقتی از این بزرگوار سؤال کردند فرمود : که فرزندان دختری فرزند حقیقی انسان هستند نه مجازی و افکار جاهلی را اسلام محو کرده است . و گفته است نگویید زنها فقط وعاء و ظرفند و نگویید فرزندان پسران ما فرزندان ما هستند اما فرزندان دختری فرزندان مردم بیگانه اند ، این شعر که در جاهلیت به عنوان یک شعر رسمی بود اسلام محو کرد و فرمود نگویید :

بنونا بنو ابناءنا وبناتنا

بنوهن ابناء الرجال الاباعد

پسران ما پسران پسران ما هستند ، و پسر دختران ما ، فرزندان مردان بیگانه اند .

مرحوم سید مرتضی فرمودند این شعر باطل است و فرزندان ما فرزندان ما هستند خواه از طرف ابناء باشند وخواه از طرف بنات ، لذا ایشان می فرماید : فرزند دختری حقیقتا فرزند است . حالا اگر در بعضی از موارد فقهی استثنا شده آن روی اصل دیگری است که آمده و کمتر عمومی است که تخصیص نخورده باشد و کمتر مطلقی است که تقیید نیافته باشد و در غیر موارد تخصیص حکم در عمومیتش باقی است .

1 – احزاب ، 5