آیت‌الله العظمی سید محمد فشارکی اصفهانی

کشور: عراق  شهر: نجف اشرف  تاریخ: وفات وی را در ۱۳۱۶ قمری (۱۲۷۷ شمسی) دانسته‌اند محل دفن: محل دفن وی یکی از حجرات صحن مقدس علوی بارگاه امیرالمومنین علی (ع) است (محل دفن در نقشه) آیت الله سید محمد بن قاسم فشارکی اصفهانی در سال ۱۲۵۳ قمری ۱۲۱۷ شمسی در فشارک به دنیا آمد. جد بزرگ او امیر شریف سالها قبل از آن از زواره به فشارک آمده بودند و برادر امیر شریف بنام امیر مشرف به روستای ویر در همان حوالی می‌رود. در سن ۱۱ سالگی به عراق رفت. و کفالت او را برادر بزرگش ابراهیم ملقب به کبیر بر عهده گرفت. و برخی دروس را نزد برادر و مابقی را مانند فقه و اصول را نزد علمای دیگر مانند آیت الله فاضل اردکانی و حاجی آقا حسن بن سید مجاهد گذراند. در سال ۱۲۸۶ قمری به نجف رفت و در محضر آیت الله حاج میرزا محمد حسن شیرازی تلمذ کرد و در سال ۱۲۹۱ به همراه آیت الله شیرازی به سامرا رفت. پس از وفات آیت الله شیرازی مجدداً در سال ۱۳۱۲ هجری قمری به نجف بازگشت. آنطور که آقا بزرگ تهرانی در کتاب خود می‌فرماید، در مسجد هندی در نجف کرسی تدریس داشت که حدود ۳۰۰ شاگرد در کلاسش حاضر می‌شدند. شیخ عباس قمی در فواید الرضویه می‌فرماید: زمانی که آیت الله شیرازی در شعبان ۱۳۱۲ وفات کرد بزرگان به او رجوع کردند زیرا اعتقاد داشتند که او اعلم پس از میرزاست و از او خواستند که تصدی امور شرع و مرجعیت را بر عهده بگیرد ولی ایشان می‌فرماید: من خود می‌دانم که شایسته این کار نیستم زیرا ریاست امور شرعی نیاز به امور دیگری غیر از علم دارد و من در این امور وسواس خاصی دارم و من به غیر از تدریس به کاری نباید مشغول شوم. به ایشان اشاره کرد که به سراغ میرزا محمدتقی شیرازی بروند. که این یکی از دلایل بلندی همت و پاکی نفس و اخلاص قلب این بزرگوار بوده است. سید محمد فشارکی، از بزرگ‏ترین شاگردان میرزای شیرازی و استاد حاج شیخ عبدالکریم حائری است. حائری می‏گوید: من از استاد خود، آیت الله فشارکی شنیدم که فرمود: آن هنگامی که میرزای شیرازی اول درگذشتند، رفتم منزل، دیدم مثل این که در دل‏م یک نشاطی هست، هر چه اندیشیدم جای نشاطی نبود، میرزای شیرازی در گذشته، استاد و مربی من بوده… مدتی اندیشیدم ببینم کجا خراب شده، این نشاط مال چیست؟ بالأخره به این نتیجه رسیدم که شاید نشاط از این است که همین روزها من مرجع تقلید می‏ شوم. بلند شدم رفتم حرم و از حضرت خواستم که این خطر را از من رفع کند؛ گویا حس می‏ کنم که تمایل به ریاست دارم. ایشان تا صبح در حرم به سر می ‏برد و صبح وقتی برای تشییع جنازه می ‏آید، او را با چشمانی پر التهاب می ‏بینند و معلوم بوده که همه‏ شب را مشغول گریه بوده است و بالأخره تلاش کرد و زیربار ریاست نرفت. آیت الله سید احمد زنجانی می‏ نویسد: فرزند سید محمد فشارکی فرموده است: بعد از وفات میرزای شیرازی بزرگ، پدرم توسط من به آقا میرزا محمد تقی شیرازی پیغام داد که اگر شما خود را اعلم از من می‏ دانید بفرمایید تا من زن و بچه ‏ام را، در امر تقلید، به شما ارجاع دهم و اگر مرا اعلم می‏ دانید شما خانواده‏ی خود را در مسئله‏ی تقلید، به من ارجاع دهید. هنگامی که این پیام را به میرزا رساندم، تأملی کرده و فرمود: خدمت آقا عرض کنید که آقا خودشان، چه‏گونه می ‏دانند؟ من این سؤال را، که به منزله‏ی جواب بود، خدمت پدرم عرض کردم. پدرم فرمود: برو عرض کن که شما در اعلمیت، چه چیز را میزان و معیار می‏دانید؟ اگر دقت نظر، میزان باشد، شما اعلم‏ید، و اگر فهمِ عرفی معیار باشد، من اعلم‏م. من، دو باره این پیام را به میرزا رساندم. ایشان باز تأمّلی کرده و فرمودند: خودشان کدام یک از این دو را میزان قرار می‏ دهند؟ من بازگشتم و این جواب را که سؤال بود، ابلاغ کردم. آقا تأملی کرد و فرمود: بعید نیست که دقت نظر، میزان و ملاک اعلمیت باشد. آن‏گاه فرمود که همگی از میرزای شیرازی تقلید کنیم. هنگامی که برای قبول مرجعیت، به آیت الله سید محمد فشارکی مراجعه کردند، فرمود: من، شایسته‏ی مرجعیت نیستم؛ زیرا، ریاست شرعی، به جز علم فقه و شناخت احکام، امور دیگری از قبیل آگاهی از مسایل سیاسی و شناختن موقعیت امور جاری و موضع‏گیری‏های درست در هر کار را نیز لازم دارد و اگر من در این کار دخالت کنم، به تباهی کشیده می‏شود. برای من، غیر از تدریس، کار دیگری جایز نیست. و بدین‌گونه این عالمِ نفس کشته مردم را به میرزا محمد تقی شیرازی ارجاع می‏دهد. مرجع تقلید زمان خود آیت الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری مؤسس حوزه علمیه قم نقل کرد: مدتی در شهر سامرا نزد آیت الله العظمی میرزای شیرازی درس می‌خواندیم، روزی در وسط درس استاد بزرگ ما آیت الله سید محمد فشارکی وارد شد، در حالی که بسیار مضطرب و نگران بود، علت نگرانیش این بود که بیماری مسری وبا در عراق شیوع یافته بود و بسیاری از مردم را کشته بود، آقا سید محمد فشارکی فرمود: آیا شما مرا مجتهد می دانید؟ گفتیم آری ، فرمود: آیا مرا عادل می‌دانید؟ گفتیم آری (منظور او این بود که پس از تایید، حکمی صادر کند) آنگاه گفت: من به تمام شیعیان سامرا از زن و مرد حکم می‌کنم که هر یک از آنها یک بار زیارت عاشورا را به نیابت از مادر امام زمان(علیه السلام) بخوانند و آن مادر بزرگوار را در نزد فرزند بزرگوارش شفیع قرار دهند که امام زمان(علیه السلام) پیش خدای بزرگ از ما شفاعت نماید تا خداوند شیعیان سامرا را از بیماری وبا حفظ گرداند. آیت الله حائری گوید: وقتی که این حکم از آیت الله سید محمد فشارکی صادر شد، چون خطر مرگ در میان بود، همه شیعیان اطاعت نمودند و در نتیجه، یک نفر شیعه در سامرا تلف نگردید و خداوند متعال شیعیان را از این بلای عمومی نجات بخشید. سید محمد فشارکی، استاد اصول و فقه با همه علم و فضیلتی که داشت، در کمال ‏فقر و نیاز مادی زندگی می‏ کرد. آیت الله حائری در دوران طلبگی چندین سال تکفل مخارج ‏استادش و پس از رحلت او تکفل خرج فرزندان او را بر عهده داشت و از درآمد اندکی که پیدا می ‏کرد، آنان را بر خویشتن ایثار و مقدم می‏ شمرد در صورتی که خود کمال نیاز را داشت. بعدها نیز تقریرات و مباحث درس استاد بزرگوارش، سید محمد فشارکی را تحریر نمود. شاگردان وی: ۱- میرزای نائینی (آیت الله العظمی میرزا محمدحسین غروی نائینی) ۲- آیت الله العظمی شیخ محمدرضا نجفی مسجد شاهی که دارای تالیفات متعددیست و در کتاب وقایة الذهان خود نیز شرح حال فشارکی را آورده است ۳- آیت الله العظمی حاج شیخ عبد الکریم حائری یزدی مؤسس حوزه علمیه قم . ضمنا کتاب تقریرات ایشان تحریر بیانات فشارکیست ۴- سید حسن مدرس نماینده مجلس وی در یکی از موضوعات علمی دچار شبهه ای شد و هر چه بیشتر اندیشید، کمتر راه حلی یافت. مطلب را با علما در میان گذارد و هر کدام برای او پاسخی دادند، ولی هیچ یک جواب قانع کننده ای که مشکل او را برطرف کند، ندادند و در نتیجه اشکال به قوت خود باقی بود. آیت الله فشارکی می فرماید : به ناچار جهت حل اشکالم در بامدادی تصمیم گرفتم که از شهر سامرا خارج شوم و دور از غوغای اجتماع و نقل و نقد محیط مدرسه درباره آن مساله بیاندیشم، لذا به سوی رودخانه پهناوری که از کنار شهر می گذشت روان شدم. امواج نشاط افزای شط که همراه با نسیم ملایم، در حرکت بود، افکار خمود و خسته هر انسانی را به جنبش می آورد. من در ساحل شط ولی در جای گودی که آب، هنگام طغیان بوجود آورده بود و در اعمال اندیشه فرو شدم. اما هنوز چندان در ژرفای اندیشه غوطه نزده بودم که جوان عربی به گونه شبانان در برابرم پیدا شد و پرسید: سید محمد اینجا چه می کنی؟ من که از این مزاحمت برآشفته بودم، گفتم: شما به ما چکار؟ دنبال کار خود برو، من می خواهم در مساله ای فکر کنم. جوان پرسید: مساله چیست؟ بیان کن تا بشنوم! و چون می خواستم هرچه زودتر این جوان عرب را از خود دور کنم، مساله مورد گفتگو را از اول دقیقا بیان نمودم و آن جوان سراپا گوش بود و همه را درک می کرد، آری از قیافه او فهمیدم که مطالب را خوب می فهمد! من مشغول بیان مساله و مقدمه چینی بودم که آن جوان فرمود: سید محمد؛ در این مقدمه اشتباه کردی که به نتیجه غلط و شبهه زا رسیدی! و چون ایراد آن مقدمه را تذکر داد، یک مرتبه تمام شبهاتم برطرف شد و کوچکترین اشکالی در ذهنم نماند. جوان عرب رفت و سپس به این فکر افتادم که این عرب بیابانی کی بود؟ از کجا آمد؟ و به کجا رفت؟ خوبست از او سوال کنم. اما همین که از گودی بیرون آمدم و به اطراف نگریستم اثری حتی از رد پای مبارکش هم نیافتم و آنگاه دانستم مورد عنایت خاص حضرت مهدی علیه السلام قرار گرفتم و متاسفانه وقت حضور، او را نشناختم. زعشقت واله و حیران منم من چو مجنون زار و سرگردان منم من گهی در جستجویت سوی گلزار گهی چون جغد در ویران منم من دل آراما ، دل آرامی ندارد زهجرت بی سر و سامان منم من طبیبانه بیا اندر کنارم دچار درد بی درمان منم من به شهر و کوچه و دشت و بیابان سراسیمه زنان گریان منم من الا ای یوسف زهرا چو ناصر زهجرت در غم و حرمن منم من از وی آثاری مانند اصاله البرائه، الاغسال، الفروع المحمدیه، مجموعه رسالاتی در فقه و غیره، شرح اوائل رساله البرائه شیخ انصاری، رساله‌ای در خلل به جا مانده است. وفات وی را در ۱۳۱۶ قمری (۱۲۷۷ شمسی) دانسته‌اند. محل دفن وی یکی از حجرات صحن مقدس امیرالمومنین علی (ع) است. Related Posts :