: قُلْ مَا سَأَلْتُکُم مِّنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَکُمْ إِنْ أَجْرِیَ إِلَّا عَلَى اللَّهِ وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ شَهِیدٌ ﴿۴۷﴾ بگو هر مزدى که از شما خواستم آن از خودتان مزد من جز بر خدا نیست و او بر هر چیزى گواه است

تفسیر آیه ( تفسیر نمونه جلد ۱۸ )

در این آیه مورد بحث سخن از عدم مطالبه اجر و مزد در برابر رسالت است .

مى گوید : بگو هر اجر و پاداش از شما خواستم براى شماست ( قل ما سالتکم من اجر فهو لکم ) . اجر و پاداش من تنها بر خداست ( ان اجرى الا على الله ) .

اشاره به اینکه انسان عاقل هر کارى را مى کند باید انگیزه اى داشته باشد ، وقتى کمال عقل من بر شما ثابت شد و مى بینید انگیزه مادى ندارم ، باید بدانید محرک الهى و معنوى مرا به این کار واداشته است .

به تعبیر دیگر من شما را دعوت به تفکر کردم ، اکنون بیندیشید و از وجدان خود سؤ ال کنید ، چه چیز سبب شده که من شما را از عذاب شدید الهى انذار کنم ؟ چه سودى از این کار عاید من مى شود ؟ و چه فایده مادى براى من دارد ؟

اضافه بر این اگر بهانه شما در این اعراض و رویگردانى از حق این است که باید بهاى گزافى براى آن بپردازید ، من اصولا از شما اجر و پاداشى نخواسته ام .

چنانکه همین معنى با صراحت در آیه ۴۶ سوره قلم آمده : ام تسالهم اجرا فهم من مغرم مثقلون ( آیا تو از آنها پاداشى بر اداى رسالت خواسته اى که بر دوش آنها سنگینى مى کند) ؟!

در اینکه جمله « فهو لکم » چه مفهومى دارد ؟ دو تفسیر وجود دارد : نخست اینکه کنایه باشد از عدم مطالبه هر گونه اجرت بطور مطلق مثل اینکه ما مى گوئیم : « هر چه از تو خواسته ام مال خودت » کنایه از اینکه چیزى از تو نخواسته ام ، شاهد این سخن جمله بعد از آن است که مى گوید : ان اجرى الا على الله ( پاداش من تنها بر خداست ) .

دوم اینکه اگر مى بینید من در بعضى از سخنانم که از سوى پروردگار آورده ام به شما گفته ام : لا اسالکم علیه اجرا الا الموده فى القربى ( من از شما پاداشى نمى طلبم جز دوستى خویشاوندانم ) (شورى – ۲۳) ، این نیز سودش به خود شما بازگشت مى کند چرا که مودت ذى القربى بازگشت به مسأله « امامت و ولایت » و « تداوم خط نبوت » است که آن نیز براى ادامه هدایت شما ضرورى است .

شاهد این سخن شأن نزولى است که بعضى در اینجا نقل کرده اند که وقتى آیه قل لا أسالکم علیه اجرا الا الموده فى القربى نازل شد ، پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم به مشرکان مکه فرمود : خویشاوندان مرا ناراحت نکنید ، آنها نیز این پیشنهاد را پذیرفتند، اما هنگامى که پیامبر از بتهاى آنها بدگویى کرد گفتند : محمد منصفانه با ما رفتار نمى کند ، از یکسو از ما مى خواهد خویشاوندانش را آزار ندهیم ، ولى از سوى دیگر با بدگویى از خدایان ما ، ما را آزار مى دهد . در اینجا آیه : قل ما سالتکم من اجر فهو لکم (آیه مورد بحث ) نازل شد و به آنها گفت آنچه من در این باره از شما خواستم به نفع خود شما بود ، حال مى خواهید آنها را آزار بکنید یا نکنید .

و در پایان آیه مى فرماید : و او بر هر چیزى شاهد و گواه است ( و هو على کل شیء شهید ) . اگر من پاداشم را از او مى خواهم به خاطر آن است که او از همه اعمال و نیات من آگاه است .

به علاوه ، او گواه حقانیت من است ، چرا که این همه معجزات و آیات بینات را او در اختیار من گذاشته است .