هشدار به سادات
عیون أخبار الرضا علیه السلام جَعْفَرُ بْنُ نُعَیْمٍ الشَّاذَانِیُّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنِ ابْنِ هَاشِمٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مُحَمَّدٍ الثَّقَفِیِّ قَالَ سَمِعْتُ الرِّضَا علیه‌السلام یَقُولُ مَنْ أَحَبَّ عَاصِیاً فَهُوَ عَاصٍ وَ مَنْ أَحَبَّ مُطِیعاً فَهُوَ مُطِیعٌ وَ مَنْ أَعَانَ ظَالِماً فَهُوَ ظَالِمٌ وَ مَنْ خَذَلَ ظَالِماً فَهُوَ عَادِلٌ إِنَّهُ لَیْسَ بَیْنَ اللَّهِ وَ بَیْنَ أَحَدٍ قَرَابَهٌ وَ لَا یَنَالُ أَحَدٌ وَلَایَهَ اللَّهِ إِلَّا بِالطَّاعَهِ وَ لَقَدْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله لِبَنِی عَبْدِ الْمُطَّلِبِ ایتُونِی بِأَعْمَالِکُمْ لَا بِأَحْسَابِکُمْ وَ أَنْسَابِکُمْ قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فَإِذا نُفِخَ فِی الصُّورِ فَلا أَنْسابَ بَیْنَهُمْ یَوْمَئِذٍ وَ لا یَتَساءَلُونَ فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوازِینُهُ فَأُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ وَ مَنْ خَفَّتْ مَوازِینُهُ فَأُولئِکَ الَّذِینَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ فِی جَهَنَّمَ خالِدُونَ(۱)
از حضرت رضا علیه‌السلام شنیدم که می‌فرمود: هرکس که معصیت‌کارى را دوست بدارد معصیت‌کار است و هر کس که مطیعى را دوست بدارد مطیع است و هر کس که ظالمى را کمک کند ظالم است و هر کس که عادلى را یاری نکند خود را یاری نکرده است، همانا میان خدا و احدى خویشى نیست و احدى به ولایت و دوستى خدا نرسد مگر به‌واسطۀ طاعت ما و رسول خدا. به فرزندان عبدالمطلب فرمود: اعمال خود را براى من بیاورید نه نسبها و جنسهاى خود را و حق‌تعالى فرمود: فَإِذا نُفِخَ فِی الصُّورِ فَلا أَنْسابَ بَیْنَهُمْ یَوْمَئِذٍ وَ لا یَتَساءَلُونَ فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوازِینُهُ فَأُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ وَ مَنْ خَفَّتْ مَوازِینُهُ فَأُولئِکَ الَّذِینَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ فِی جَهَنَّمَ خالِدُونَ؛ پس هرگاه در صور دمیده شود (مراد نفخهاى است که به واسطۀ آن زنده شوند و قیامت به واسطۀ آن قائم شود) در آن روز نسبها در میان نباشند؛ یعنى هیچ خویشی بر خویش خود رحم نکند به جهت اینکه همه به‌کار خود مشغول باشند و حال خود را از یکدیگر نپرسند به‌جهت مشغول‌بودن هر یک به‌خود، پس هر کس ترازوهاى کردارش به‌وسیله ایمان و اعمال صالحه گران باشد، آن گروه جزء رستگاران از درکات دوزخ و رِسندگان به درجات بهشت باشند و هرکه ترازوهاى کردارش به جهت اینکه عمل صالح نکرده باشد سبک باشد (مانند مشرکان و منافقان) آن گروه به نفس‌هاى خود زیان کرده و سرمایۀ عمر به باد غفلت داده و تابع آرزوهاى نفس شده‌اند و در دوزخ همیشگی باشند.
عیون أخبار الرضا علیه السلام تَمِیمٌ الْقُرَشِیُّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْأَنْصَارِیِّ عَنِ الْهَرَوِیِّ عَنِ الرِّضَا عَنْ أَبِیهِ علیه‌السلام قَالَ: إِنَّ إِسْمَاعِیلَ قَالَ لِلصَّادِقِ علیه‌السلام یَا أَبَتَاهْ مَا تَقُولُ فِی الْمُذْنِبِ مِنَّا وَ مِنْ غَیْرِنَا فَقَالَ علیه‌السلام (لَیْسَ بِأَمانِیِّکُمْ وَ لا أَمانِیِّ أَهْلِ الْکِتابِ مَنْ یَعْمَلْ سُوءاً یُجْزَ بِهِ) (۲)
هروى گفت: شنیدم که حضرت رضا از پدر خود نقل می‌کرد که اسماعیل به پدرش حضرت صادق علیه‌السلام عرض کرد: بابا دربارۀ گناهکار ما خانواده و دیگران چه می‌فرمایید. امام این آیه را خواند: رسیدن به پاداش و ثواب، تنها به آرزوى شما و به آرزوى اهل کتاب بستگى ندارد، هرکس کار بدی کند کیفر خواهد شد.
معانی الأخبار الْحُسَیْنُ بْنُ أَحْمَدَ الْعَلَوِیُّ وَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ بَشَّارٍ مَعاً عَنِ الْمُظَفَّرِ بْنِ أَحْمَدَ الْقَزْوِینِیِّ عَنْ صَالِحِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ صَالِحِ بْنِ أَبِی حَمَّادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُوسَی الْوَشَّاءِ الْبَغْدَادِیِّ قَالَ: کُنْتُ بِخُرَاسَانَ مَعَ عَلِیِّ بْنِ مُوسَی الرِّضَا علیه‌السلام فِی مَجْلِسِهِ وَ زَیْدُ بْنُ مُوسَی حَاضِرٌ قَدْ أَقْبَلَ عَلَی جَمَاعَهٍ فِی الْمَجْلِسِ یَفْتَخِرُ عَلَیْهِمْ وَ یَقُولُ نَحْنُ وَ نَحْنُ وَ أَبُو الْحَسَنِ علیه‌السلام مُقْبِلٌ عَلَی قَوْمٍ یُحَدِّثُهُمْ فَسَمِعَ مَقَالَهَ زَیْدٍ فَالْتَفَتَ إِلَیْهِ فَقَالَ یَا زَیْدُ أَ غَرَّکَ قَوْلُ بَقَّالِی الْکُوفَهِ إِنَّ فَاطِمَهَ أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَحَرَّمَ اللَّهُ ذُرِّیَّتَهَا عَلَی النَّارِ وَ اللَّهِ مَا ذَلِکَ إِلَّا لِلْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ وَ وُلْدِ بَطْنِهَا خَاصَّهً فَأَمَّا أَنْ یَکُونَ مُوسَی بْنُ جَعْفَرٍ علیه‌السلام یُطِیعُ اللَّهَ وَ یَصُومُ نَهَارَهُ وَ یَقُومُ لَیْلَهُ وَ تَعْصِیهِ أَنْتَ ثُمَّ تَجِیئَانِ یَوْمَ الْقِیَامَهِ سَوَاءً لَأَنْتَ أَعَزُّ عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْهُ إِنَّ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ علیه‌السلام کَانَ یَقُولُ لِمُحْسِنِنَا کِفْلَانِ مِنَ الْأَجْرِ وَ لِمُسِیئِنَا ضِعْفَانِ مِنَ الْعَذَابِ وَ قَالَ الْحَسَنُ الْوَشَّاءُ ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَیَّ فَقَالَ یَا حَسَنُ کَیْفَ تَقْرَءُونَ هَذِهِ الْآیَهَ قالَ یا نُوحُ إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَهْلِکَ إِنَّهُ عَمَلٌ غَیْرُ صالِحٍ فَقُلْتُ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَقْرَأُ إِنَّهُ عَمَلٌ غَیْرُ صالِحٍ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَقْرَأُ إِنَّهُ عَمِلَ غَیْرَ صَالِحٍ فَمَنْ قَرَأَ أَنَّهُ عَمَلٌ غَیْرُ صالِحٍ فَقَدْ نَفَاهُ عَنْ أَبِیهِ فَقَالَ علیه‌السلام کَلَّا لَقَدْ کَانَ ابْنَهُ وَ لَکِنْ لَمَّا عَصَی اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ نَفَاهُ اللَّهُ عَنْ أَبِیهِ کَذَا مَنْ کَانَ مِنَّا لَمْ یُطِعِ اللَّهَ فَلَیْسَ مِنَّا وَ أَنْتَ إِذَا أَطَعْتَ اللَّهَ فَأَنْتَ مِنَّا أَهْلَ الْبَیْتِ(۳)
محمّد بن احمد سنانى به سند مذکور در متن از حسن بن موسى الوشّاء بغدادى روایت کرد که گفت: من در خراسان در مجلس على بن موسى الرّضا علیه السّلام بودم و زید بن موسى در آنجا حاضر بود و به جماعت حضّار، فخر می‌فروخت که ما چنین و چنانیم، و ابوالحسن علیه السّلام که با دیگران مشغول گفت‌وگو بود سخنان زید را شنید و رو به او کرده گفت: اى زید! آیا حرف‌هاى نقّالان کوفه تو را مغرور کرده و فریب خوردهاى که روایت می‌کنند: «فاطمه علیها السّلام عفّت خود را حفظ کرد و خداوند آتش را بر ذریۀ او حرام نمود؟» به خدا سوگند این امر جز براى حسن و حسین و فرزندان بلا واسطۀ آن حضرت خاصّه و لا غیر، نیست، اما اینکه موسى‌بن‌جعفر علیهما السّلام پدرت اطاعت خدا کند، روزها را روزه بگیرد و شبها را به نماز و عبادت بپردازد و تو معصیت و نافرمانى خدا کنى، سپس در روز رستاخیز هر دو در عمل مساوى باشید و جزاى هر دو بهشت باشد، پس بدون تردید تو عزیزتر از او در نزد خدا باشى (چون او با طاعات خود مستحقّ بهشت شده است و تو بىطاعت و با معصیت همان پاداش را گرفتهاى) آرى علىّ بن الحسین علیهما السّلام فرموده است: براى نیکوکار ما دو چندان پاداش و اجر است و براى بدکار ما دو چندان عذاب و جریمه، حسن وشّاء گوید: آنگاه امام رو به من کرده فرمود: اى حسن این آیه را چگونه می‌خوانید: قالَ یا نُوحُ إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَهْلِکَ إِنَّهُ عَمَلٌ غَیْرُ صالِحٍ(۴)(اى نوح به‌درستى که او از اهل تو نیست؛ زیرا عمل نادرست است)؟ عرض کردم: پارهاى از مردم إِنَّهُ عَمَلٌ غَیْرُ صالِحٍ می‌خوانند به طریق وصفى، یعنى او عملى نادرست است، و بعضى عَمَلٌ غَیْرُ صالِحٍ می‌خوانند (یعنى بدکارى کرده)، و هر کس عَمَلٌ غَیْرُ صالِحٍ بخواند او را از نوح نفى کرده و غیرى را پدر او داند، امام علیه السّلام فرمود: نه، هرگز این طور نیست، بلکه او پسر واقعى نوح بود و لیکن چون خداوند عزّ و جلّ را نافرمانى کرد، خداوند او را از پذیرش نفى نمود، (و ما اهل بیت نیز این چنین هستیم) هر کس از ما، نافرمانى خدا کند از ما نیست و تو اى حسن اگر خداوند را اطاعت کنى از ما اهل بیت خواهى بود.
عیون أخبار الرضا علیه السلام الدَّقَّاقُ عَنِ الْأَسَدِیِّ عَنْ صَالِحِ بْنِ أَبِی حَمَّادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ الرِّضَا علیه‌السلام وَ عِنْدَهُ زَیْدُ بْنُ مُوسَی أَخُوهُ وَ هُوَ یَقُولُ یَا زَیْدُ اتَّقِ اللَّهَ فَإِنَّا بَلَغْنَا مَا بَلَغْنَا بِالتَّقْوَی فَمَنْ لَمْ یَتَّقِ اللَّهَ وَ لَمْ یُرَاقِبْهُ فَلَیْسَ مِنَّا وَ لَسْنَا مِنْهُ یَا زَیْدُ إِیَّاکَ أَنْ تُهِینَ مَنْ بِهِ تَصُولُ مِنْ شِیعَتِنَا فَیَذْهَبَ نُورُکَ یَا زَیْدُ إِنَّ شِیعَتَنَا إِنَّمَا أَبْغَضَهُمُ النَّاسُ وَ عَادُوهُمْ وَ اسْتَحَلُّوا دِمَاءَهُمْ وَ أَمْوَالَهُمْ لِمَحَبَّتِهِمْ لَنَا وَ اعْتِقَادِهِمْ لِوَلَایَتِنَا فَإِنْ أَنْتَ أَسَأْتَ إِلَیْهِمْ ظَلَمْتَ نَفْسَکَ وَ أَبْطَلْتَ حَقَّکَ قَالَ الْحَسَنُ بْنُ الْجَهْمِ ثُمَّ الْتَفَتَ علیه‌السلام إِلَیَّ فَقَالَ یَا ابْنَ الْجَهْمِ مَنْ خَالَفَ دِینَ اللَّهِ فَابْرَأْ مِنْهُ کَائِناً مَنْ کَانَ مِنْ أَیِّ قَبِیلَهٍ کَانَ وَ مَنْ عَادَی اللَّهَ فَلَا تُوَالِهِ کَائِناً مَنْ کَانَ مِنْ أَیِّ قَبِیلَهٍ کَانَ فَقُلْتُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ وَ مَنِ الَّذِی یُعَادِی اللَّهَ قَالَ مَنْ یَعْصِیهِ(۵)
از حسن بن جهم مروى است که گفت نزد حضرت رضا علیه‌السلام بودم و زید بن موسى برادر آن بزرگوار نیز حضور داشت. آن حضرت می‌فرمود: اى زید از خدا پرهیزکارى کن که ما به هر مرتبهاى که رسیدهایم از پرهیزکارى بوده است و کسى که از خدا پرهیز نکرده و دین خدا را مراعات نکند از ما نیست و ما از او نیستیم. اى زید حذر کن از اینکه به هر فردى از شیعیان ما اهانت کنى که به او برخورى و نور تو برود. اى زید همانا مردم به جهت اینکه شیعیان ما به ما محبت دارند و اعتقاد ایشان به ولایت ما ثابت و برقرار است با آنان دشمنى و اظهار عداوت کنند. پس اگر تو در حق ایشان بدى کنى به نفس خود ظلم و ستم کرده و حق خود را باطل کردهاى، حسن بن جهم گوید: بعد از آن روى به من کرد و فرمود: اى پسر جهم کسى که با دین خدا مخالفت کند، من از او بیزارم هر کس و از هر قبیلهاى باشد و هر کس با خدا دشمنى کند با او دوستى نکن هر کس و از هر قبیلهاى باشد. به آن جناب عرض کردم: یا ابن رسول اللَّه کیست که با خدا دشمنى کند، فرمود هر کس که معصیت او کند.
پی نوشت ها:
[۱]. بحار الأنوار (ط – بیروت)، ج۹۳، ص: ۲۲۱؛ [۱۹] ( ۳) عیون الأخبار ج ۲ ص ۲۳۵ و الآیه فی سوره المؤمنون ۱۰۱- ۱۰۳٫
[۲]. عیون الأخبار ج ۲ ص ۲۳۴، و الآیه فی سوره النساء: ۱۲۳٫
[۳]. معانی الأخبار: ۱۰۵ و ۱۰۶؛ عیون الأخبار ج ۲ ص ۲۳۲- ۲۳۳٫
[۴]. – هود: ۴۶
[۵]. عیون الأخبار ج ۲ ص ۲۳۵٫
[i]. – هود: ۴۶